Trends en mode zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Sterker nog: trends vormen de economische motor van de mode-industrie. Vrijwel iedereen is er gevoelig voor, want on trend zijn voelt goed. We voelen ons zelfverzekerder, experimenteren met trends voelt als een spel van zelfexpressie en ze geven ons sociale status. Maar er zit ook een donkere kant aan vast: veel bezig zijn met trends wakkert een onverzadigbare honger in ons aan om spullen te kopen die we helemaal niet nodig hebben. Ze kunnen ons erg onzeker maken (“kan dit nog? Loop ik niet voor gek?”). En dat is niet het enige: door de steeds sneller veranderende trends, wordt de fast fashionindustrie steeds sneller. Het gevolg: de bodem wordt uitgeput en vervuild, de afvalbergen groeien, merken worden geldwolven en kledingwerkers worden uitgebuit omdat de productietijd enorm is verkocht. En toch blijven we met z’n allen achter de hypes aanlopen, keihard. Daarom een reminder aan onszelf: een lesje in modetrends en waarom we écht moeten afkicken.

Onze trendverslaving zit stiekem best diepgeworteld : een lesje biologie en groepsgedrag.

Soms heb ik het idee dat mensen tegenwoordig meer bezig zijn met trends dan ooit. Ze volgen elkaar steeds sneller op, mede door de grote invloed van social media (“I want what Kylie has!”), de wereldwijde groeiende concurrentie (“we moeten sneller vernieuwen zodat we interessant blijven”) en snellere productiemogelijkheden. Daarnaast willen we ons in deze gedigitaliseerde én geglobaliseerde wereld graag onderscheiden van anderen. Het resultaat: onze trendhonger is enorm gegroeid.

Maar eigenlijk zijn we er altijd al een beetje mee bezig geweest. De mens is tenslotte een groepsdier; we hebben van nature een sterke behoefte om ons aan te sluiten bij gelijkgestemden. Bij een groep horen geeft ons veiligheid en bescherming, perfect om te overleven! En als je eenmaal een groep hebt gevonden waar je je veilig in voelt, ga je natuurlijk geen keuzes maken die haaks staan op die van de groep – dan loop je tenslotte het risico om verstoten te worden. We volgen de groep, omdat het ons sociale zekerheid geeft. Ergens bij willen horen zit dus heel diep in ons.

In onze samenleving wekt trend- en statusgerichte kleding de indruk dat je bij een succesvolle groep hoort. En dat heeft aantrekkingskracht.

Inmiddels is er natuurlijk veel veranderd: we worden tegenwoordig oud en ook wat betreft veiligheid hebben we het niet verkeerd. En toch is de groep nog steeds belangrijk voor ons: hoe beter anderen ons zien, hoe sterker onze positie in de groep is. We vergelijken ons dan ook naar hartelust en willen beter zijn dan anderen. In de moderne samenleving wordt geld als hét middel gezien om status te verwerven, en dan vooral als je het uitgeeft aan dure kleding en andere uiterlijkheden die snel in het oog springen. We hebben ons oordeel over elkaar tenslotte al in een split second klaar, dus het loont om ons op het uiterlijk te focussen. Bovendien wekt trend- en statusgerichte kleding de indruk dat je in een succesvolle groep verkeert en dat heeft aantrekkingskracht op anderen.

De kracht van herkenning

Meedoen met trends heeft niet altijd met status te maken; voor de meerderheid van de mensen – en vooral de laatkomers – hebben trends ook onbewust invloed op wat we mooi vinden. De biologie noemt dit ‘de kracht van herkenning’. Hoe vaker we bepaalde items in het straatbeeld zien, hoe meer onze hersenen aan dit beeld gaan wennen. En hoe positiever we het item automatisch gaan zien, want blijkbaar is het een populaire keuze. We vinden kledingstukken die in de mode zijn sneller mooi; niet per se omdát ze in de mode zijn, maar doordat we ze zo vaak zien. Het is waardevol om je hiervan bewust te zijn. Vraag jezelf voor een aankoop af: wil je dit item zo graag omdat het écht iets toevoegt aan op je leven, of is het een groepsdrukdingetje of pure gewenning?

De meeste mensen denken dat ze helemaal niet zo’n trendvolger zijn en écht wel een eigen stijl hebben. Toch blijkt in de praktijk dat we vaak veel beïnvloedbaarder zijn dan we denken.

Hoe banger je bent om afgewezen te worden, hoe sneller je geneigd bent om mensen te volgen tegen wie je opkijkt. Hoewel elk mens op de één of andere manier beïnvloedbaar is (iedereen die het tegendeel zegt, liegt!), zijn trendvolgers beïnvloedbaardser dan mensen die helemaal hun eigen weg volgen. De meeste mensen – trendvolgers of niet – zijn doorgaans echter geneigd om te denken dat ze helemaal niet klakkeloos achter de trends aan lopen en écht wel een eigen stijl hebben. Dat komt doordat de mens zich van nature graag als sterk, onafhankelijk individu ziet. Die gedachte heeft ons kracht. Toch blijkt in de praktijk dat we onszelf enorm overschatten – we zijn veel beïnvloedbaarder dan we eigenlijk zouden willen. En dat is helemaal niet erg, het zit tenslotte in ons DNA. Wél is het goed om je bewust te zijn van je eigen beïnvloedbaarheid en je zwakke plekken, zodat je dit kunt toepassen op je koopgedrag.

Trends volgen elkaar veel te snel op en we helpen de planeet, de makers en onszelf momenteel de afgrond in. We moeten langzamer. Afkicken.

Het mag dan logisch zijn dat we trends volgen; het wil niet zeggen dat we het ook altijd maar moeten doen. Sterker nog; doordat de hedendaagse consument zo hersenloos achter trends aan het aanhollen is, heeft verregaande gevolgen voor zowel de planeet, de makers als onze eigen innerlijke rust (hier schreef ik een artikel over). Fast fashion wordt steeds ‘faster’: ten opzichte van 20 jaar geleden kopen we vier keer zoveel kleding en waar merken destijds nog 4 collecties per jaar produceerden, zijn dat er inmiddels 52. Door die bizarre productiesnelheid raken de aarde uitgeput en kledingwerkers maken oneindige overuren voor een bedrag waar ze niet eens van rond kunnen komen, onder verschrikkelijke omstandigheden.

We moeten minderen. Maar dat is wel heel moeilijk in een op hol geslagen systeem. De oplossing ligt deels in circulariteit. Als we schoner leren produceren en ons afval kunnen omvormen tot nieuwe grondstoffen, zijn we een eind. Maar ook wij moeten aan de bak, vind ik. Want zolang wij een meer-meer-meer mentaliteit blijven hebben, blijft de mode-industrie meer produceren. Als we daarentegen kritisch naar onze eigen trendhonger kijken en minder als hersenloze lemmings achter hypes aan blijven rennen, moeten merken wel veranderen.

Laten we kritisch naar ons eigen koopgedrag kijken en een beetje proberen af te kicken.

We hoeven heus niet helemaal afstand te doen van trends, maar laten we wat meer nadenken over hoe op los geslagen ons systeem is. Iemand die mij altijd met beide benen op de grond zet, is filosoof Henry David Thoreau (1817-1862) – minimalist en enthousiaste maatschappijcriticus. Over mode had hij een sterke mening:

“Elke generatie lacht om de eerdere mode, maar volgt devoot de nieuwe. De kinderlijke, primitieve voorliefde van mannen en vrouwen voor nieuwe patronen maakt dat ze almaar aan caleidoscopen schudden en erdoorheen loeren om juist die figuur te ontdekken die deze generatie vandaag de dag nodig heeft. De fabrikanten hebben geleerd dat die smaak alleen maar een gril is. Van twee dessins die alleen verschillen door een paar draadjes meer of minder van een bepaalde kleur, zal de ene grif verkocht worden en de andere op de plank blijven liggen, hoewel het vaak voorkomt dat de laatstgenoemde een paar maanden later het meest modieus wordt.” – Henry David Thoreau, in Walden.

We hollen maar wat achter elkaar aan, als je erover nadenkt. Waar zijn we nou eigenlijk mee bezig? In seizoen X moeten we oranje dragen, en dan weer rood. In seizoen X grote stippen, in seizoen Y kleine bloemen. Dan moeten we seventies hippiejurken dragen, dan weer kleine nineties zonnebrilletjes. Het is moeilijk om trends helemaal overboord te gooien of te ontwijken, en dat hoeft natuurlijk ook helemaal niet. Als we maar kritisch blijven nadenken en niet overal zomaar achteraan hollen.

Kooptips voor modeliefhebbers die niet (meer) klakkeloos willen consumeren

Wat mij enorm hielp met míjn afkickproces is dat ik met wishlists ging werken. Inventariseer aan het begin van elk seizoen welke items écht iets toevoegen aan je garderobe en probeer dat aantal te beperken tot een paar items. Wees kritisch en probeer te trendy miskopen te voorkomen. Lees in dit artikel hoe je dat kunt doen. En áls je on the spot voor een trend-item valt, houd dan even een kritische, innerlijke dialoog met jezelf: is dat item écht een uiting van je zogenaamde zelfexpressie, of koop je het omdat mensen tegen wie je opkijkt, het dragen?

Bottom line mag je natuurlijk altijd kopen wat je wilt, als je maar na blijft denken. Hopelijk heeft dit artikel je een beetje aan het denken gezet en heb je genoeg motivatie om kritisch naar jezelf te kijken!

Andere artikelen waarin ik tips deel om af te kicken van je koopverslaving

Hoe voorkom je miskopen?
Een duurzame garderobe in 6 stappen
Over Black Friday, korting en saleshopverlaving
De belangrijkste lessen van mijn No Buy Challenge

Bron: Esther Smid
Afbeeldingen: Stella McCartney AW19 campaign