“Je bent waar je aan bijdraagt”; ik weet dat het nogal een statement is om te zeggen. Toch is het iets dat ik de laatste tijd vaak tegen mezelf zeg, en ik geloof dat er een flinke kern van waarheid in zit. Het helpt me om bewust te worden van waar ík aan bij wil dragen en mijn energie en geld aan wil uitgeven. In dit artikel wil ik het vooral over het laatste hebben, maar ik vind dat het eigenlijk voor alles geldt.

Waar we ons geld aan uitgeven, zegt veel over wie we zijn – het is een verlenging van onszelf en wat we belangrijk vinden. Achter elk product dat we kopen zit een bedrijf, een initiatief dat we direct steunen en dus levensvatbaar houden. Dat klinkt heel logisch, maar tegelijkertijd zijn de meesten van ons er maar weinig van bewust. Want als westerlingen sponsoren we met bosjes initiatieven die niet helemaal overeenkomen met onze idealen.

Het verhaal van Tony’s Chocolonely inspireerde me – dragen we niet (bijna) allemaal mee aan een vorm van moderne slavernij?

Een paar weken geleden hoorde ik een verhaal dat me hier nog meer over aan het denken zette. Voor mijn werk bezocht ik een evenement en de Chief Chocolate Officer (how cool! J) van Tony’s Chocolonely, Henk Jan Beltman, gaf er een lezing over de ‘brand mission’ van het merk: 100% slaafvrije chocolade maken. Ik kende het verhaal al, maar nog niet de details. En dat kwam echt bij me binnen.

Tony’s Chocolonely zet zich in tegen moderne slavernij in de cacao-industrie. Ik dacht altijd dat ‘moderne slavernij’ ging over mensen die heel weinig betaald kregen voor hun werk op cacaoplantages en die aanname vond ik al vrij schokkend. De werkelijkheid bleek echter nog heftiger te zijn: sommige cacaowerkers zijn zelfs voor een X-bedrag als slaaf verkocht aan een cacaoboer, regelmatig krijgen cacaowerkers zelfs helemaal niks betaald en ze mogen de plantage niet af. Vrijwel alle cacao op de hele wereld is afkomstig van multinationals die deals hebben met ongecontroleerde plantages waar dergelijke misstanden plaatsvinden (slavenchocolade). Met andere woorden: tenzij je reep Fair Trade is (of het UTC-keurmerk heeft), mag je er dus niet vanuit gaan dat het tot stand is gekomen op een manier waar jij als brave westerling achter zou staan. Teun van de Keuken, de oprichter van Tony’s, verdiepte zich voor zijn werk bij De Keuringsdienst van Waarde in de cacao-industrie en zag deze misstanden onder eigen ogen. Toch bleef hij chocolade kopen waarvan hij wíst dat het niet oké was. Hij besefte dat dit eigenlijk heel vreemd en fout is en daarom besloot hij zichzelf aan te geven bij de politie voor medeplichtiheid aan slavernij. Van Der Keuken werd niet vervolgd (want – ehh – moet je dan iederéén vervolgen?), maar het leverde hem wel veel media-aandacht op, en een flinke dosis motivatie: Tony’s Chocolonely was geboren.

Ook ik kan voorbeelden opnoemen van dingen waar ik aan bijdroeg of -draag, terwijl ik ergens wéét dat het fout is. Wat maakt mij dat?

Dit verhaal heeft me aan het denken gezet. Ook ik heb gisteravond nog chocolade gekocht en gegeten waar geen keurmerk op stond. En als ik vlees bestel in een restaurant, vraag ik niet of het biologisch is, ook al hecht ik veel waarde aan dierenwelzijn. Hetzelfde geldt voor niet-biologische kaas: ik koop het, terwijl ik weet dat het stremsel bevat dat afkomstig is uit de maag van kalveren die op niet-biologische wijze zijn gehouden. Pas keek ik naar mijn boodschappen op de kassaband en ik zag alleen maar plastic verpakkingen. Ik vind echt dat we ons plasticgebruik moeten verminderen, maar toch blijf ik het kopen. Uit gemak. De laatste 5 jaar dat ik fast fashionmerken kocht, was ik me er dondersgoed van bewust dat het waarschijnlijk onder verschrikkelijke omstandigheden was geproduceerd (ik denk overigens dat dit tegenwoordig voor het gros van de consumenten geldt) en toch bleef ik het kopen. En zo kan ik vele, vele voorbeelden opnoemen van dingen waar ik aan bijdroeg of -draag, terwijl ik ergens wéét dat het fout is. En dat vind ik erg. Want wat maakt mij dat? En waarom doe ik het eigenlijk? Zijn mijn eigen gemak en portemonnee dan zó belangrijk dat anderen daarvoor moeten lijden? Ben ik dan echt zo egoïstisch? En als ik ben waar ik aan bijdraag, ben ik dan wel wie ik wíl zijn?

De laatste tijd ben ik hier veel mee bezig en gelukkig heeft het ervoor gezorgd dat mijn handelen langzaam dichter komt te liggen bij mijn idealen. Toch vind ik dat we nog kritischer zouden mogen nadenken én handelen naar waar we écht aan bij willen dragen. Want hóe moeilijk of ingewikkeld een situatie ook is (een schuldige buiten onszelf aanwijzen blijft makkelijk), we blijven altijd verantwoordelijk voor waar wij aan bijdragen. Als we allemaal naar onze idealen zouden handelen, hoe zou de wereld er dan uitzien?