Blije werknemers, veilige fabrieken, eerlijke salarissen en dezelfde werktijden als jouw kantoorbaan. Dat is waarschijnlijk waar je aan denkt als je ‘made in Europe’ leest op een kledingstuk. Want hier in Europa hebben we hele strenge richtlijnen, toch? Europese fabrieken zijn toch hartstikke fair trade?

Nou, think again. Veel kleding van eigen bodem wordt namelijk geproduceerd onder omstandigheden waar wij nooit in zouden werken. Denk: verre van een leefbaar loon, een onveilige werkomgeving, honderdurige werkweken en regelmatig flauwvallen van de hitte. Dat is óók ‘made in Europe’, als het aan grote fast fashionketens als H&M ligt. Tijd dat we onze ogen hier niet meer voor sluiten.

Flauwvallen van de hitte, een fractie van een leefbaar loon, werkweken tot honderd uur en intimidatie op de werkvloer – ook in Europa is uitbuiting in de kledingindustrie heel normaal.

Schone Kleren Campagne, een organisatie die strijdt voor goede arbeidsomstandigheden in de kledingindustrie, deed dit jaar onderzoek naar hoe H&M zijn medewerkers behandelt. In India, Cambodja, Turkije en Bulgarije werden medewerkers van zes fabrieken geïnterviewd naar hun werksituatie. De resultaten waren schokkend. Zo verdiende geen van de respondenten een leefbaar loon. “De lonen liggen zo laag dat we overuren moeten maken om in onze basisbehoeften te voorzien”, vertelde een Indiase werknemer. H&M betaalt in dit land slechts 35% van een leefbaar loon aan zijn fabriekswerkers. En dat is niet alles; overwerken is voor deze mensen niet alleen een financiële verplichting (namelijk, om rond te komen), ook een praktische: de fabriekseigenaren bepalen namelijk wanneer de bussen vanaf de fabriek naar de bewoonde wereld rijden. Én daarmee tot hoe laat mensen doorwerken. De helft (3/6) van de onderzochte fabrieken overschrijft structureel het maximale aantal wettelijke toegestane werkuren. En dat is niet alleen in India en Cambodja zo, landen waar je misstanden als deze misschien sneller zou verwachten…

Ook in Turkije en Bulgarije zijn misstanden en onderbetaling namelijk aan de orde van de dag – ook al zijn er minimumrichtlijnen opgesteld. Zo kwam in het onderzoek naar voren dat de Bulgaarse en Turkse fabriekswerkers respectievelijk 9% (ja, je leest het goed!) en 29% van het Europese wettelijke minimuminkomen verdienen, op fulltime basis. Veel te weinig om in hun basisbehoeften te voorzien. Bovendien vertelde een Bulgaarse kledingwerkster aan Schone Kleren: “Je komt de fabriek in om 8 uur ’s morgens, maar je weet nooit wanneer je weer weg kunt gaan. Soms gaan we pas om 4 uur de volgende ochtend naar huis”. Ik hoef je natuurlijk niet te vertellen dat dit schrijnend en onacceptabel is. Denk vanaf nu maar even drie keer na voordat je opgelucht ademhaalt als je “made in Bulgaria” ziet staan in je H&M label.

“H&M kan niet doen alsof ze op koers loopt terwijl hun arbeidsters worden gedwongen over te werken en nog steeds in armoede leven. We willen dat H&M met een roadmap komt met daarin concrete en meetbare stappen die resulteren in een leefbaar loon voor arbeidsters in de productieketen van H&M.” – Schone Kleren Campagne

Hoe kan dit gebeuren? Daar zijn toch regels voor? Bedrijven moeten zich toch gewoon aan de Europese richtlijnen houden? Tsja. Er zijn inderdaad regels waar bedrijven zich aan moeten houden. Maar grote spelers als H&M hebben veel macht en zulke ingewikkelde productieprocessen die uit zóveel verschillende schakels bestaan, dat lang niet alles gecontroleerd wordt. ‘Made in Europe’ wil dus niet zeggen dat bedrijven zich ook daadwerkelijk aan de Europese richtlijnen houden. Ik zie je denken: “eh – allemaal heel logisch, maar wie kan ik dan nog vertrouwen? Hoe kan ik er dan óóit zeker van zijn dat ik de juiste keuze maak?”

Helaas, dat kun je niet. Geen enkele consument kan er 100% zeker van zijn waar en hoe zijn/haar kleding is gemaakt. We zijn nu eenmaal afhankelijk van de informatie die merken en instanties ons verstrekken. Maar we kunnen wél kritisch blijven nadenken en informatie als deze in ons achterhoofd houden als we keuzes maken. We kunnen kiezen voor merken die met een keurmerk (zoals een lidmaatschap van de Fair Wear Foundation) goede arbeidsomstandigheden kunnen garanderen. En we kunnen kleine, idealistische merkjes supporten, die door hun omvang nog een goed overzicht hebben op hun productieproces. Of ze nou in Europa produceren of niet; let’s support the good guys!

Bronnen:
Schone Kleren, Fashion United, The Good Trade

Fotocredits: Angela de Vlaming voor When Sara Smiles.