De Rana Plaza ramp is de grootste ramp in de geschiedenis van de kledingindustrie. Op 24 april 2013 stortte een enorme kledingfabriek in, in Dhaka, de hoofdstad van Bangladesh. 1138 kledingwerkers kwamen om en meer dan 2000 mensen raakten zwaargewond. Na het zien van de verschrikkelijke beelden op het nieuws besloot ik dat ik nooit meer fast fashion zou kopen. En toch – ik durf het bijna niet te zeggen – lagen er nog geen twee weken later weer pakketjes van Zara en Asos op m’n mat. Ik was hartstikke verslaafd en ik sloot graag m’n ogen voor de misstanden waar ik zelf met m’n aankopen aan bijdroeg. En ik ben niet de enige. Sterker nog; fashion is anno 2022 faster dan ooit (lees hier mijn artikel over de misstanden achter Shein) . Des te belangrijker om het verhaal van de  ramp te blijven vertellen. Laat het alsjeblieft brandstof zijn voor verandering. Het is zó hard nodig.

Het is 24 april 2013. Ik – modeliefhebber met een enorme kast en zonder ook maar enig duurzaamheidsbesef –  zit in shock voor de tv. Ik zie vreselijke beelden voorbij komen op het journaal, ze raken me recht in m’n hart. Ik zie een enorme ravage die kort ervoor een enorme fabriek was waar duizenden mensen kleding maakten voor talloze fast fashionbedrijven. Er worden continu lichamen onder het puin vandaan gehaald. De chaos is enorm. Ik zie beelden van een dode man en een vrouw die in elkaars armen worden gevonden. Hele menigtes wanhopige familieleden, op zoek naar hun dierbaren. Het was verschrikkelijk.

De reden achter deze ramp:  verwaarlozing van veiligheidsvoorschriften door de race to the bottom die de fast fashionindustrie uitoefent op fabrieken.

Ik was in shock, vooral door de oorzaak van de ramp. De instorting was namelijk het resultaat van jarenlange verwaarlozing van veiligheidsvoorschriften en zeer onveilige werkomstandigheden. De reden: de productiesqueeze waar wij, het machtige westen, fabrieken al jarenlang mee uitknijpen. De consument wil goedkopere kleding, de merken willen een betere concurrentiepositie, zo goedkoop mogelijk produceren en een zo hoog mogelijke productiesnelheid. Met als gevolg: fabrieken die voor een hongerloon produceren, zetten alles op alles om merken bij zich te houden. Veiligheidsvoorschriften lappen ze aan hun laars omdat het geld kost dat ze niet kunnen missen. Dagen voor de ramp werden er grote scheuren waargenomen in het gebouw. Hoewel de situatie als ‘levensgevaarlijk’ werd bestempeld, werden kledingwerkers gedwongen om toch te werken. Plichtsverzuim betekende geen salaris en een vakbond om vanuit een sterke, gemeenschappelijk positie werk te weigeren was er niet. En als je moet kiezen tussen een veiligheidsrisico nemen of je kinderen niet kunnen voeden, is de keuze snel gemaakt. Alle 5000 kledingwerkers kwam opdagen. De rest is geschiedenis.

In het puin werden labels gevonden van Primark, Mango en Inditex. Merken waar ik kocht…

Wat mij vooral raakte, was een detail dat de ramp ineens heel dichtbij mijn eigen leven bracht. Want wat bleek: tussen het puin werden labels gevonden van fast fashionmerken als Mango, Inditex (o.a. Zara, Bershka en Pull & Bear), Primark, Kappa, Benetton en C&A. Ik was destijds groot fan van sommige van deze merken en het besef dat ik met mijn koopkeuzes bijdroeg aan een verschrikking als deze. Ik besloot mijn koopgedrag te veranderen. “Vanaf nu koop ik alleen nog maar duurzame kleding”, zei ik. En zo geschiedde…

… not. Sterker nog: een dag of veertien later lagen er – not kidding – alweer pakketjes van Asos en Zara op de mat. Het was niet zo dat ik niet wílde veranderen, maar mijn fast fashion bubbel bleek te hardnekkig en sluwe marketingtrucs te sterk: ik was hartstikke verslaafd. Pas toen ik leerde hoe mooi duurzame kleding kon zijn (check mijn Brand Guides voor mijn mooiste inspiratie) én vaker in contact kwam met de verhalen achter onze kleding, lukte het me om langzaam die verandering in te zetten (lees hier meer over mijn eerste stappen destijds). Toch was er die dag iets in gang gezet in mijn hoofd.

En dat is precies de reden waarom ik hierover schrijf. Veel mensen maken niet van de ene op de andere dag een radicale mentaliteitsverandering door. Ik denk dat veel mensen snel in hun oude patronen vervallen. Daarom is het belangrijk dat we verhalen als de Rana Plaza ramp levend houden. Om te herdenken én te veranderen, net als wat we op 4 en 5 mei doen. Ik hoop dat als je bovenstaande leest, je beseft en voelt dat het systeem móet veranderen. Daarom blijf ik hier elk jaar opnieuw over schrijven. Hopelijk stelt het je op scherp (tijdens het schrijven merkte ík in ieder geval dat de boodschap weer keihard binnen kwam).

We moeten hier niet alleen deze week, maar het hele jaar bij blijven stilstaan. Alleen dan kunnen we écht veranderen.

Ik ben niet de enige die elk jaar bij deze ramp stilstaat. Het is de reden dat Fashion Revolution Week in het leven is geroepen. Deze week (het is geen toeval dat het deze week is) staat in het teken van de verandering die zó hard nodig is in de modewereld. Je kunt meedoen aan de grootschalige #whomademyclothes campagne, door de merken waar je koopt via social media wie jouw kleding heeft gemaakt. Waarschijnlijk hebben ze het antwoord niet, maar door dit met honderdduizenden menen tegelijkertijd te delen geven we samen een ijzersterke boodschap af: wees (verdomme eindelijk eens) transparant en behandel de makers met respect. Zodat dit hopelijk nooit meer hoeft te gebeuren. Het moge duidelijk zijn dat één moment in het jaar niet genoeg is voor een radicale systeemverandering. We moeten het hele jaar door kritische vragen blijven stellen aan merken. Stuur ze een e-mail als je twijfelt over de oorsprong van een kledingstuk en laat je niet zomaar afschepen. Als consument verdienen we te weten waar onze kleding vandaan komt en merken hebben de volledige verantwoordelijk om ons dat te kunnen vertellen. Stel vragen, blijf kritisch. En koop met je hart, het hele jaar door.