Zo’n 1,5 en 2 miljoen(!) Nederlanders hebben roots in voormalig Nederlands-Indië of het huidige Indonesië. Ik ben er één van 🙂 Ook mijn familie heeft een Indische achtergrond en ik heb me altijd al verbonden gevoeld met het land en de rijke cultuur. Maar – zo gek eigenlijk – op het gebied van kleding was ik totaal niet met m’n achtergrond bezig. Zo zonde, want het batik ambacht, een Indonesische uitsparingstechniek, ziet er niet alleen fantastisch uit. Er zit ook een prachtig verhaal achter en de liefde voor dit ambacht verdient een veel groter podium. Gelukkig zijn er vrouwen als Myrthe en Romée van duurzaam kledinglabel Guave, die de batikkunst op de kaart zetten. Samen met hen dook ik in de wereld van deze draagbare kunstwerken. Het is namelijk niet zomaar een print…

Mijn eigen Indische familiegeschiedenis

De top die je op de foto ziet is mijn favoriete batiktop van Guave, helemaal handgemaakt. Ik kreeg hem vlak nadat ik zelf moeder was geworden; een tijd waarin het onderwerp ‘familie’ steeds meer voor me ging betekenen. Ik graag momenteel veel in m’n roots en ik voel dat mijn Indische familiegeschiedenis invloed heeft op wie ik nu ben. Mijn opa (beroepsmilitair) en oma (Indische, op Java opgegroeid) – dragen een heftig oorlogsverhaal met zich mee. Net als vele Indische Nederlanders moesten ze na de oorlog, onder het Soekarnobewind, het land verlaten en een bestaan opbouwen in Nederland. Als enige ‘zwartje’ in haar dorp heeft oma altijd alles gedaan om in te blenden en haar nederige, bescheiden karakter sijpelt door tot in mijn persoonlijkheid, voel ik.

Guave maakt de mooiste batik items

Hoewel ik me niet kan herinneren dat ze ooit batik droeg, weet ik dat oma’s eiland een hele rijke batikcultuur kent. Je snapt dat ik een enorme klik voelde toen ik de vrouwen achter Guave ontmoette. Guave is een duurzaam Nederlands kledingmerk, ontstaan vanuit een gedeelde liefde voor batik, mode, textiel en ambachten. Myrthe en Romée, beide Indische roots via hun vaders kant, ontmoetten elkaar tijdens hun modestudie. Nadat Myrthe kunstgeschiedenis ging studeren en Romée Cultureel Erfgoed, besloten ze hun krachten te bundelen en een label te starten waarmee ze de batikkunst op een moderne manier nieuw leven inblazen in Nederland. En dat alles zo duurzaam, eerlijk en lokaal mogelijk, gefocust op het vertellen van de mooie verhalen achter het ambacht en de cultuur. Ik mocht langs komen in hun atelier in Amsterdam en ze leerden me alles over batik en hun missie. Ik ben geïnspireerd door hun verhalen, en ik hoop jij straks ook.

Batik is een eeuwenoude Indonesische textieldrukkunst

Het batik ambacht is een eeuwenoude Javaanse kunstvorm waarbij textiel wordt bedrukt met was (ook wel een ‘wax-resist dyeing’ genoemd). Het is een heel uitgebreid en nauwkeurig proces, dat vaak wordt uitgeoefend door ervaren kunstenaars en uren – en soms zelfs dagen of weken! – in beslag neemt. Bij batik tulis (waar ook mijn top mee gemaakt is) wordt de stof met een koperen pen met hete was beschilderd. Elk detail wordt met de hand aangebracht. Bij een andere bekende techniek, batik cap, wordt de stof met een van tevoren ontwikkelde wasstempel bedrukt. De caps (=stempels, hier zie je een voorbeeld) worden helemaal met de hand gemaakt van honderden kleine stukjes koper, die zorgvuldig worden gebogen en in elkaar gezet op een raster waarna een motief of patroon ontstaat. Deze wordt door vakmensen aangebracht, want de print moet naadloos op elkaar aansluiten. Beide processen zijn heel intensief, want de prints zijn vaak gedetailleerd. Vervolgens wordt het textiel ondergedompeld in een verfbad. De delen die niet met was bedekt zijn, worden gekleurd. Hoe meer kleuren en hoe meer ‘wit’ een stof heeft (daar heeft namelijk was gezeten), hoe intensiever – en kostbaarder – het proces. Het resultaat is een unieke, met de hand bewerkte stof. Myrthe en Romée lieten me verschillende Javaanse batiks zien, allemaal zó mooi.

Echte batik vs fast fashion nepbatik

Toch vind je tegenwoordig op bijna elke markt “batik” voor een paar euro per meter. Tussen aanhalingstekens, want in het goedkope, machinaal bedrukte massakatoen zit geen greintje ambacht meer. Het is nepbatik: niets meer dan fast fashion stof met een goedkoop gedrukt printje. Het is een doorn in het oog van Myrthe en Romée, want hierdoor moet het batik ambacht steeds meer concurreren met fast fashion en moeten vakmensen strijden voor een eerlijke prijs.

Hoe herken je echte batik?

Des te belangrijker dat mensen weten hoe je echte batik herkent. Die is namelijk altijd te onderscheiden van een machinaal geprinte fast fashion stof:
1. Voel. Batik wordt namelijk bijna altijd op 100% fijn geweven katoen van goede kwaliteit gemaakt (al wordt ook op zijde of rayon gedrukt). Labels of stickers zeggen niet zoveel, die worden overal zomaar op geplakt.
2. Ruik. Echte batik stoffen ruiken soms nog een beetje naar de aangebrachte was en soms kun je nog wat kleine stukjes zien zitten.
3. Kijk. Bij echte batik zie je vaak onregelmatigheden in de – handgemaakte – patronen. Daarnaast kun je kijken naar de kleurintensiteit aan de voor- en achterkant. Die moeten namelijk allebei ongeveer gelijk zijn; de verf drukt namelijk door de stof heen tijdens het proces.
4. Formaat. Echte batik wordt namelijk bijna altijd op een sarongformaat gemaakt: 1.10 x 2m. Vind je “batik” op een rol? Dan is het geprint.

De collectie van Guave is fair, lokaal én duurzaam gemaakt met originele Javaanse batik

Bij Guave vind je alleen maar handgemaakte Javaanse kwaliteitsbatiks. Ze zijn stuk voor stuk met veel liefde gemaakt door ervaren batikmakers aan de Noordkust, waar de traditie heel levendig is. De eenkleurige batiks, zoals die van mijn top, worden gemaakt door Ibu Ramini van KUB Srikandi in Jeruk (Noordoost Java). Deze maker leerden ze kennen via kunstenaar en batik onderzoeker Sabine Bolk (meer leren over batik? Bekijk haar blog Journey To Batik).

De doeken waarmee wordt gewerkt zijn altijd standaard op sarongformaat: 110x200cm. Dit brengt in het ontwerpproces nogal uitdagingen met zich mee, want er moet (het liefst) een compleet kledingstuk gemaakt kunnen worden uit één doek – elke stof is tenslotte uniek! Guave werkt voornamelijk made to order: je kiest zelf je batik en jouw kledingstuk wordt met veel liefde geproduceerd in Guave’s atelier in Amsterdam. Op deze manier gaan er geen waardevolle doeken verloren en kun je vaak ook nog speciale wensen doorgeven. Super duurzaam!

Momenteel werkt Guave met 100% fijn geweven, kwalitatief katoen gewerkt. Of de stoffen van biologische oorsprong zijn, weten Myrthe en Romée helaas (nog) niet altijd. De kleine ambachtslieden waarmee ze samenwerken halen hun basisdoeken namelijk altijd op de lokale markt, waar het aanbod verschilt en men lang niet altijd weet waar een doek vandaan komt. Omdat ze als start-up vooral focussen op hun sociale missie – en terecht! – is dat iets waar ze heel graag naartoe willen werken. Net als het experimenteren met het bedrukken van andere duurzame stoffen, zoals Tencel en linnen.

Door het mooie werk van Guave weet ik nu hoeveel werk en uren er in een batik kledingstuk zitten. Echt álles gebeurt met de hand en er zit zoveel liefde in een kledingstuk. En dat wetende, ben ik misschien wel extra trots dat ik in hun batik creatie mag rondlopen. Niet alleen om een stukje van mijn roots bij me te dragen, maar ook omdat mijn Farah top (€130 voor batik cap en 140 voor batik tulis, wat ik een lage prijs vind als je kijkt naar het werk!) gewoon een prachtig draagbaar kunstwerkje is. Zoveel detail, vakmanschap en aandacht. En daardoor zal ik ‘m altijd met zoveel trots blijven dragen.

Bekijk de complete collectie hier
Bekijk de Farah top hier

(twijfel je over de maat of heb je speciale wensen? Myrthe en Romée denken graag met je mee! Neem even contact met ze op en het komt helemaal goed 🙂 Volg Guave hier op Instagram)