Je ziet ze niet, maar deze rakkers zijn overal. In het water, in de lucht en zelfs in ons lichaam. Dat ze schadelijk kunnen zijn, weten we inmiddels, maar hóe schadelijk weten we niet. Dus wordt er weinig aan gedaan en staan we, zo denken sommige wetenschappers, aan de vooravond van een mogelijke ecologische ramp. Ik heb het over microplastics, die minuscuul kleine plastic deeltjes die afkomstig zijn van synthetische producten. Ook kleding – heel veel, zelfs. Ik heb me er eens in verdiept. Wat zijn microplastics precies, waarom zijn ze zo schadelijk en wat kun je ertegen doen?

Per wasbeurt van 5 kilo synthetische kleding komen er gemiddeld 9.000.000 microvezels in het water. Da’s niet niks.

Microplastics zijn kleine kunststoffen deeltjes, van maximaal 5mm groot, die afkomstig zijn van producten die van plastic (alle kunststof en synthetische materialen) zijn gemaakt. Sinds enkele decennia gebruiken we veel synthetische materialen; in ons huis (denk maar aan meubels, decoratie, kussens en kleden van polyester, speelgoed en zelfs verf), in onze verzorging (zoals plastic scrubbolletjes of hard-plastic verpakkingen) en in onze kleding. Sterker nog: meer dan de helft van alle kledingstukken wordt gemaakt van een synthetisch materiaal.

Tijdens het gebruik van die producten komen deeltjes los. Vaak door wrijving door gebruik of het wassen ervan. Er komen kleine stukjes stof van kleding en kussens af, verf bladdert af, stukjes laten los van veelgebruikt speelgoed, enzovoorts. Al die deeltjes komen in de lucht, in het water én in ons voedsel terecht, ze zijn slecht oplosbaar en niet afbreekbaar. Het grootste deel van alle microplastics is afkomstig van kleding. We hebben het hier over enorme hoeveelheden – om even een beeld te geven: per wasbeurt van 5 kilo synthetische kleding komen er tussen de 600.000 en 17.700.000 (gemiddeld 9.000.000) synthetische kledingvezels in het afvalwater. Met name fleece blijkt een grote vervuiler (er komt zo’n 1,7 gram vezels vrij per wasbeurt) en oudere kledingstukken laten meer vezels los dan nieuwe.

De vezels zijn zo klein dat onze wasmachines ze er (nog) niet uit kunnen filteren en ál die vezels (tel even alle huishoudens bij elkaar op) komen in het rioolwater en de oceanen terecht. Jaarlijks een half miljoen ton aan microvezels. En het blijft zich ophopen. Lekker dan.

Hoeveel kwaad kunnen die microplastics dan eigenlijk?

Er wordt momenteel veel gediscussieerd over hoe schadelijk microplastics nou eigenlijk zijn. Wat men wel weet, is dat plastic sinds de jaren ’50 is plastic het meest gebruikte materiaal is. Bovendien is het gebruik van synthetische vezels tussen 1992 en 2010 met 79,3% gestegen, aldus de IUCN.

De Plastic Soup Foundation doet al jarenlang uitgebreid onderzoek naar microplastics. De conclusie tot nu toe: van de microplastics die we gemakkelijk kunnen waarnemen, weten we dat ze veel schade toe richten. Zo zijn er al vezels gevonden in vogels, vissen, zeezout, schelpdieren en honing (een product door dieren gemaakt, maar natuurlijk door ons geconsumeerd). De gevolgen voor diersoorten zijn heftig: van een slechte conditie en hormoonverstoringen tot inwendige verwondingen en uitdroging.

Inmiddels ziet de Europese autoriteit voor voedselveiligheid microplastics als een potentiële bedreiging voor onze voedselveiligheid. Het gevaar is dat ze niet zichtbaar zijn, maar wel heel schadelijk voor dieren en het milieu, en zeer hoogstwaarschijnlijk ook voor ons lichaam. Aangezien de wereld één ecosysteem is en alles met elkaar verbonden is, komt
plastic rotzooi die we het milieu in slingeren, namelijk uiteindelijk weer – surprise – op ons eigen bordje terecht. Sommige microplastics komen direct via de lucht in onze luchtwegen terecht (het gaat hier tenslotte vaak om zulke kleine deeltjes en vezels dat we ze helemaal niet waarnemen). Hoe schadelijk dat precies is, weet nog niemand. Er wordt momenteel veel onderzoek naar gedaan, maar mijn gut feeling zegt dat we hier heel, héél goed op moeten gaan letten.

“Eh wow, oké, dat klinkt best wel heftig – maar wat wordt er dan tegen gedaan?”

Van de kledingindustrie hoeven we in ieder geval niet zoveel te verwachten. Die verdient veel geld aan de verkoop van milieuvervuilende producten en zal niet snel met een oplossing komen. Moderne wasmachines bevatten een waterfilter, maar de meeste microplastics zijn zo klein dat ze daar doorheen glippen. Heb je dus ook vrij weinig aan. Ook de overheid bemoeit zich er vooralsnog weinig mee.

Waar wél aan wordt gewerkt, is het ontwikkelen van sterke wasmachinefilters. In een artikel van De Correspondent las ik dat ontwerpbureau MarcelvangalenDesign uit Boxtel een prototype heeft ontwikkeld, dat tot 85% van de microplastics tegenhoudt bij een wasbeurt. Ze worden opgevangen in een verwisselbare ‘stofzuigerzak’ die je in de toekomst mogelijk met statiegeld kunt kopen en weer bij winkeliers kunt inleveren, zodat de fabrikant deze weer kan schoonmaken en hergebruiken.

Dat belooft veel moois voor de toekomst. En tegelijkertijd is het niet iets dat we nu al kunnen inzetten – en die tonnen microplastics blijven zich maar ophopen. Ik vind het een fantastisch initiatief, maar ik vind niet dat we als consumenten daarop moeten wachten.

Twee manieren waarmee je zelf de impact van jouw microfibers kunt verkleinen: de Guppyfriend en de Cora Ball. Je vindt de Guppyfriend (€ 29,95) hier en de Cora Ball (€ 34,50) hier.

Wat kun je zelf doen om jouw microplastic-impact te beperken?

Allereerst is het goed om minder plastic producten te gebruiken – en als we naar kleding kijken, geen synthetische kleding te dragen. Probeer bij het kopen van nieuwe kleding synthetische materialen te vermijden (en ga bijvoorbeeld voor biologisch katoen, Tencel of bamboe). Ook door het dragen en wassen van tweedehands synthetische kleding komen nog steeds microplastics vrij. Natuurlijk is het de vraag hoe strikt je hierin wilt zijn, maar schadelijk is het wel.

Ook kun je met het wassen de afstoot van microvezels beperken, door een duurzame waszak, zoals de Guppyfriend, te gebruiken of een ‘microvezelopvanger’, zoals de Cora Ball. Beide oplossingen zijn gemaakt van gerecycled plastic (hard plastic, dat minder snel los laat) en vangen de vezels op die loslaten van je kleding.

Bronnen:
De Correspondent, RIVM, Plastic Soup Foundation, Trouw

Fotocredits:
KQED