Een onderwerp dat me de laatste tijd erg bezig houdt, is het menselijk – en daarmee mijn eigen – verlangen. Anno 2017 willen we veel. We willen mooie kleding en een prachtig huis. Een luxe vakantie, vaak uiteten en altijd toegang tot allerlei vormen van entertainment. We willen carrière maken, veel geld op onze bankrekening hebben en waardering van anderen. En, oja, ook nog gelukkig zijn.

Als ik kijk naar hoe de gemiddelde westerling leeft, lijkt het of we veel nodig hebben om gelukkig te zijn. En ik denk dat het misschien ook wel zo is: het is een feit dat velen van ons dagelijks één of meerdere vormen van verlangen voelen, helemaal als het om consumeren gaat. Onze consumptiemaatschappij fascineert me, júist omdat ik mezelf er soms in herken. Ik geloof dat er maar weinig mensen in de westerse wereld zijn die nooit de behoefte hebben om zich ordinair kapot te vreten, ongegeneerd geld uit te geven of zich in luxe te willen hullen (de één meer dan de ander, natuurlijk). Het gekke is: we weten allemaal dat we het éigenlijk niet nodig hebben, en toch blijven we spullen kopen en ons tegoed doen aan dingen die ‘in the end’ niet zoveel aan ons leven toevoegen. Of waarvan we weten dat ze slechts bijdragen aan een mooie buitenkant end at het ons niet écht gelukkig maakt. Interessant, toch?

De Griekse filosoof Epicurus heeft interessante opvattingen over actuele thema’s als ‘verlangen’ en ‘tevredenheid’.

Één van mijn favoriete filosofen uit de Griekse oudheid, Epicurus (341-270 v.Chr.) hield zich bezig met bestuderen van wat we écht nodig hebben om gelukkig te worden. Onderwerpen als ‘verlangen’ en ‘tevredenheid’ waren belangrijke topics in zijn leer en ik vind zijn opvattingen hierover interessant, helemaal als ik me bedenk dat hij ze meer dan tweeduizend jaar geleden bedacht en dat ze nog steeds actueel zijn. Epicurus is de grondlegger van het hedonisme en zag genot als het allerhoogste goed. Door velen wordt dit geïnterpreteerd alsof hij een lustenmachine was die zich continu aan seks en luxe tegoed deed, maar het tegendeel is waar. Epicurus, die bijna op water en brood leefde, was namelijk een sober, anti-materialistisch man. Hij zag genot dan ook niet als iets waarnaar je moet verlangen of dat je kunt kopen, maar als het zoveel mogelijk uitsluiten van negatieve factoren als pijn, status, jaloezie en hebzucht. Vriendschap en leven in harmonie met de natuur was voor hem erg belangrijk, en het zijn de twee zaken die in zijn bekende Tuin van Epicurus (een vreedzame community met vrijdenkenden die hij opzette buiten de polis) centraal stonden.

Epicurus was erg kritisch ten opzichte van geld, status en luxe. Hij vond dat mensen over het algemeen denken dat ze veel geld en status nodig hebben en dat ze teveel in luxe vertrouwen. Hoe actueel kun je het hebben? Onze geavanceerde kapitalistische samenleving is zo ongeveer gebouwd op deze gedachte. Overal om ons heen worden we omvergeblazen met reclames die ons op een slimme manier in de war proberen te brengen over wat ‘we’ nodig denken te hebben om gelukkig te zijn. Epicurus zou zeggen dat veel reclameboodschappen zich op valse verleidingen van het geluk richten: romantische liefde, geld, prestige en luxe. Maar dat zijn allemaal dekmantels voor onze wérkelijke behoeftes, aan rust, kalmte, voldoening en harmonie. Als we ons tegoed doen aan wat we denken te willen, zonder dat we ons er bewust van zijn wat we werkelijk willen, zullen we nooit het geluk bereiken dat we denken te bereiken. Een enorm wijze les, die mij keer op keer weer inspireert.

Onlangs was ik op een evenement van The School of Life, omroep Human en Brainwash. “Grote Denkers” heette het. Echt een aanrader trouwens, na 12 talks over verschillende filosofen en andere denkers uit het verleden was ik zó geïnspireerd! Er zijn overigens televisie-opnames gemaakt, dus binnenkort kun je alles terugzien op omroep Human. Maar dat terzijde. Op dat event hield filosoof Lammert Kamphuis (houd hem in de gaten, hij is fantastisch!) een talk over zijn visie op Epicurus. Ook Kamphuis was geïntrigeerd door het gedachtegoed van deze filosoof, en in zijn talk haalde hij het op een toegankelijke manier naar deze tijd. Volgens Kamphuis zou het een goed idee zijn als we in deze fast-consumerism-tijd wat meer aan ‘verlangenmanagement’ zouden doen: proberen om ons bewust te worden van al die verlangens, zodat we er beter mee om kunnen gaan. En daar ben ik het zó mee eens! Om ons op weg te helpen had Kamphuis een toegankelijke instapoefening bedacht voor het publiek, die ik graag met jullie wil delen. Om je verlangens beter te managen, heb je je eerst bewust te worden waar die verlangens vandaan komen. Hoe je daarachter komt? Twee stappen!

1.
Word je bewust van de manieren waarop anderen verlangens bij je opwekken.

Zo ongeveer de hele wereld vaart wel bij het opwekken van verlangens bij anderen. Modemerken zijn hier natuurlijk een fantastisch voorbeeld van: prachtige commercials en abri’s met de mooiste mensen, die ons status en luxe verkopen voor een klein prijsje. Maar let ook op verpakkingen en mensen in je omgeving (zowel privé als op je werk) die je van alles beloven. Het scheelt als je je bewust bent van al die manieren: het zorgt ervoor dat je ze in het hokje ‘bewustgemaakte verlangens’ zet, in plaats van in het hokje ‘ik móet dat morgen kopen’. Het maakt je alert en dat zorgt ervoor dat je sneller kan beoordelen of het noodzakelijk is of niet, en of het dus een gegrond verlangen is of je het beter kunt loslaten.

2.
Als je verlangen voelt, probeer er dan achter te komen wat er achter dat verlangen zit.

Verlangens komen niet zomaar ergens vandaan. Denk bijvoorbeeld aan de bekende gedachte dat je met je ongekende vreetbui, een uit de hand gelopen shopsessie of een overdreven poging om een wit voetje te halen bij je baas, je eigenlijk een gat probeert dat ergens in je zit. Denk aan een te verwerken relatiebreuk. Je faalangst of behoefte aan controle. De onzekerheid over je uiterlijk, of het pad dat je in je leven bewandelt. Jezelf bewust worden van wat die ‘gaten’ precies zijn, kan je enorm helpen met hoe je naar dieperliggende oplossingen gaat zoeken, waar je uiteindelijk veel gelukkiger van wordt. Tegen meer gevorderde gravers zou Epicurus zeggen dat ze nóg verder zouden moeten graven. Zelfs achter die gaten zou volgens hem een nóg diepere behoefte liggen, die ons in onze diepste mens-zijn vervult. Hoe dieper je graaft, hoe dichter bij jezelf je komt. Oefening baart kunst.

Ik vind dit een gemakkelijke, inspirerende oefening die ik de afgelopen week al een paar keer heb toegepast en die me echt bewuster maakt. Dus de eerstvolgende keer dat je de onbeschrijflijke drang voelt om te shoppen, jezelf compleet vol te vreten of wat dan ook, ga dan eens bij jezelf na waar dat gevoel vandaan komt – en neem geen genoegen met het eerste antwoord dat je tegenkomt. Ga verder, graaf dieper. Niet dat je er niet aan mág toegeven, maar er elke keer bij stilstaan heeft op de langere termijn toch écht effect. Gedragsverandering begint bij bewustwording. En voor de bewustwording dáár weer van, ben ik zowel Epicurus als Kamphuis dankbaar.