In de westerse maatschappij is mode is een belangrijk onderdeel in ons leven. Kleding wordt doorgaans gezien als een vorm van zelfexpressie; van jezelf laten zien aan de wereld. Veel vrouwen dromen van een enorme inloopkast, tot de nok toe gevuld met de nieuwste heels en sneakers, de volledige straight-off-the-runway-collecties van Gucci, Céline en Stella McCartney en met minimaal 30 tassen die per stuk een maandloon kosten. De nieuwste collecties maken ons keer op keer wild en we willen het allemaal.

Soms lijken we bijna te vergeten dat spullen ons helemaal niet gelukkig maken. Natuurlijk, kleding kan je mooi en comfortabel laten voelen. En oké, een beetje afwisseling houdt het speels en leuk. Maar ik denk dat veel mensen het wel met me eens zullen zijn dat de Westerse maatschappij op consumeergebied een beetje is doorgeslagen. Veel fashionista’s scharen hun honderden aankopen per jaar moeiteloos onder de gedachte dat “mode zelfexpressie is, en de grootste creatieve uitlaatklep”. Nu ben ik de laatste die dit per definitie zal ontkennen, maar zijn we met zijn allen niet een beetje doorgeslagen? Kopen we alsmaar om onze zelfexpressie te vergroten, óf om het gat te vullen dat ‘onzekerheid’ heet? We zouden ook op zoek kunnen gaan naar waarom we zo’n behoefte hebben aan al die spullen, trends, aanzien en status. Ik denk er vaak over na waarom ik soms de drang heb om nieuwe kleding te kopen. Nu ben ik er niet van overtuigd dat elk mens (mezelf incluis) extreem minimalistisch zou moeten leven, maar het terugdringen van onze verlangens en een béétje consuminderen kan voor veel mensen geen kwaad, denk ik.

Iemand die je op dit gebied wel eens zou kunnen inspireren, is één van mijn favoriete filosofen: Henry David Thoreau (1817-1862). Deze Amerikaanse denker en minimalist pur sang hield zich veel bezig met de vraag wat we minimaal nodig hebben om gelukkig te zijn (deze vraag alleen al is misschien interessant om eens over na te denken!). Momenteel lees ik Walden, het boek dat hij in 1854 schreef over zijn kritische blik op de samenleving en de periode dat hij een extreem minimalistisch bestaan leidde in een klein hutje in het woud. En ik kan je zeggen: het is één van de meest inspirerende boeken die ik ooit heb gelezen. Zijn maatschappijkritische gedachtegoed reflecteert niet alleen op het economische en politieke systeem, maar ook op het modesysteem van 170 jaar geleden, dat verdacht veel op het huidige lijkt. En misschien zijn Thoreau’s kritische opmerkingen actueler dan ooit – ik geloof namelijk dat wij hedendaagse fashionista’s heel wat van deze man kunnen leren! Voor mij zijn de 5 (mode)lessen in dit artikel in ieder geval een goede reminder dat we al die pracht en praal niet nodig hebben…

Les 1
Waardeer nut en comfort
boven uiterlijkheden en de
aantrekkingskracht van ‘het nieuwe’.

“Laat degene die werk te doen heeft bedenken dat het bij kleding in de eerste plaats gaat om het behouden van de levenswarmte en in de tweede plaats, in de maatschappij zoals die is, om zijn naaktheid te bedekken, en dan mag hij zelf beoordelen hoeveel noodzakelijk of belangrijk werk kan worden verricht zonder dat hij zijn garderobe uitbreidt. Koningen en koninginnen, die een kledingstuk slechts eenmaal dragen, al zijn ze gemaakt door een van hunne majesteits kleermakers of couturieres, kunnen geen weet hebben van het gemak van kleding die past. Zij zijn niet beter dan houten paarden om schone kleren aan te hangen. Elke dag gaan onze kleren zich meer naar ons voegen en wordt het stempel van de drager erop gedrukt, totdat we ze aarzelend afdanken, en pas na veel uitstel, veel medische ingrepen en meer van dergelijke plechtige handelingen, net als met ons lichaam. Niemand heeft bij mij ooit minder in aanzien gestaan omdat hij een lap op zijn kleren heeft; toch weet ik zeker dat er over het algemeen meer zorg besteed wordt aan het hebben van modieuze, of op zijn minste schone en niet opgelapte kleren dan aan een schoon geweten. Maar zelfs als de scheur niet is hersteld, is zorgeloosheid de ergste ondeugd die men daardoor verraadt. Ik test mijn kennissen soms als volgt: Wie zou een lap, of slechts twee extra naden, op zijn knie willen dragen? De meesten gedragen zich alsof ze geloven dat hun vooruitzichten in het leven zouden worden bedorven als ze dat zouden doen. Het zou voor hen gemakkelijker zijn om door het dorp te strompelen met een gebroken been dan met een kapotte pantalon. Als een heer een ongeluk krijgt met zijn been, kan het vaak worden hersteld; maar als een dergelijk ongeluk de benen van zijn pantalon overkomt, is er geen helpen aan; want zijn aandacht richt zich niet op wat werkelijk achtenswaardig is, maar op wat achting oogst. We kennen maar weinig mannen, maar veel jassen en broeken.”  – Henry David Thoreau, in Walden.

Een inspirerend stukje tekst. Het zet me weer even aan het denken over functie die kleding ooit had, en de (overdreven?) uiterlijke waarde die we er deze dagen aan toekennen. Erbij horen gaat tegenwoordig vaak boven het werkelijke nut van het kledingstuk (je warm houden, comfort bieden tijdens je werkzaamheden van de dag). Hoe belangrijk is een uitgebreide garderobe nou écht? En zou jij durven rondlopen met “een lap, of slechts twee extra naden op je knie”?

Les 2
Kleding zegt niks over wie je bent.

“Het is een interessante vraag in hoeverre mensen hun betrekkelijke rang zouden behouden als ze van hun kleren werden ontdaan. Zou je in zo’n geval met zekerheid van een groep beschaafde mensen kunnen zien wie tot de meest gerespecteerde klasse behoorde? Toen Mrs. Pfeiffer bij haar avontuurlijke reizen om de wereld, van oost naar west, zo dicht bij huis kwam als in Aziatisch Rusland, vond ze het, heeft ze verteld, nodig iets anders dan reiskleding te dragen toen ze de autoriteiten ging bezoeken, want ‘nu was ze in een beschaafd land, waar de mensen werden beoordeeld naar hun kleren’. Zelfs in onze democratische plaatsen in New England leveren het toevallige bezit van rijkdommen, en het vertoon daarvan door alleen kleding en equipage, de eigenaar bijna algemene achting op. Maar hoe talrijk degenen ook zijn die hen zo achten, in dat opzicht zijn ze heidenen en moet er nodig een zendeling naar hen toe worden gezonden.” – Henry David Thoreau, in Walden.

Een interessante vraag: wat blijft er nog van je over als je jouw buitenkant wegdenkt? Wat als je niet kon terugvallen op die prachtige garderobe, zou je dan nog zo stralen? Ook heb ik “appropriate dressing” altijd een interessant fenomeen gevonden. We passen regelmatig onze kleding aan op het mogelijke verwachtingspatroon van de mensen die we gaan ontmoeten. Hoe Thoreau de situatie van Mrs. Pfeiffer beschrijft, vind ik – indien misschien wat gedownsized – vrij herkenbaar. Kleding wordt vaak gezien als symbool van status en financiële rijkdom; ons jasje bepaalt ons imago. Maar hoe belangrijk is dat nu écht?

Les 3
Verkies “zijn” boven “hebben”.

“Alleen degenen die naar soirés gaan en naar gebouwen waar de wetgevende vergadering zitting houdt, hebben nieuwe jassen nodig die ze even vaak kunnen verwisselen als de persoonlijkheid die zich erin bevindt. Maar als mijn jasje en mijn broek, mijn hoed en mijn schoenen goed genoeg zijn om God te eren, zijn ze goed genoeg, nietwaar? Wie heeft ooit zijn oude kleren gezien – zijn oude jas, die zo versleten is, tot op de draad, dat het geen daad van liefdadigheid meer zou zijn om hem aan een arme drommel te schenken, die hem misschien wel aan iemand zou geven die nog armer is, of moeten we zeggen rijker, omdat hij met minder toe kan? Ik bedoel, pas op voor alle ondernemingen die eerder nieuwe kleren vereisen dan een nieuwe drager van je kleren. Als er niet een nieuwe mens is, hoe kunnen de nieuwe kleren dan passend gemaakt worden? Als je van plan bent iets nieuws te ondernemen, probeer het dan in je oude kleren. Wat iedereen nodig heeft is niet om er iets mee te doen, maar iets om te doen, of liever iets om te zijn.” – Henry David Thoreau, in Walden.

Vooral de laatste paar zinnen blijven maar rondzwemmen in mijn hoofd. Dat we op hebben te passen voor alle ondernemingen die eerder nieuw kleren vereisen dan een nieuwe drager van je kleren. Ik zie dit bijna als een future-forward sneer naar de huidige modewereld, waar elke social media foto een nieuwe, trendy outfit vereist – terwijl de kast van de betreffende blogger uitpuilt met items die stuk voor stuk nog enorm bruikbaar zijn. Een extreem onduurzame (als dat een woord is?) gedachte, als je het mij vraagt.

Les 4
Kleed je naar wie je bent
en laat je niet leiden door de modegrillen.

“Wanneer ik om een kledingstuk van een bijzondere vorm vraag, vertelt mijn naaister mij ernstig: ‘Zo maken ze ze nu niet’, waarbij ze geen enkele nadruk legt op dat ‘ze’, alsof ze zich beroept op een even onpersoonlijke autoriteit als de Schikgodinnen, en dan vind ik het moeilijk om te laten maken wat ik nodig heb, eenvoudig omdat zij niet kan geloven dat ik meen wat ik zeg; dat ik zo onbezonnen ben. (…) Wat heeft het voor zin om mij de maat te nemen als ze mijn karakter niet meet, maar alleen de breedte van mijn schouders, alsof die een kapstok zijn om de jas aan op te hangen? Wij vereren de Mode. Die spint en weeft en snijdt met groot gezag. De hoofdaap in Parijs zet een reispet op, en alle apen in Amerika doen het hem na. (…) Elke generatie lacht om de eerdere mode, maar volgt devoot de nieuwe. (…) De kinderlijke, primitieve voorliefde van mannen en vrouwen voor nieuwe patronen maakt dat ze almaar aan caleidoscopen schudden en erdoorheen loeren om juist die figuur te ontdekken die deze generatie vandaag de dag nodig heeft. De fabrikanten hebben geleerd dat die smaak alleen maar een gril is. Van twee dessins die alleen verschillen door een paar draadjes meer of minder van een bepaalde kleur, zal de ene grif verkocht worden en de andere op de plank blijven liggen, hoewel het vaak voorkomt dat de laatstgenoemde een paar maanden later het meest modieus wordt.” – Henry David Thoreau, in Walden.

Trends volgen elkaar steeds sneller op. Dan zijn de nineties weer ‘in’, dan de seventies. We hoppen continu zoekend van tijdperk naar trends en musthaves. Misschien herken je de situatie wel die Thoreau beschrijft: je zoekt iets, maar het is nergens te verkrijgen omdat het niet ‘in’ is. Of je draagt het, en iedereen lacht je uit. Tót het ineens van de ene op de andere dag wél in is, en de hele modewereld het vol trots draagt. Ik vind modegrillen fascinerend en hoewel het natuurlijk leuk is om te spelen met verschillende vormen van uiterlijke zelfexpressie, kun je je óók afvragen hoe duurzaam het is. Én hoe gelukkig die wekelijkse volle tassen met trend-items je werkelijk gaan maken.

Les 5
Het huidige modesysteem bestaat niet voor jou, maar gebruikt je om zichzélf te verrijken.

“Ik kan niet geloven dat ons industriële systeem de beste manier is waarop mensen aan kleren kunnen komen. De toestand van de arbeiders gaat met de dag meer lijken op die van de Engelse; dat valt niet te verwonderen omdat, naar wat ik heb gehoord en waargenomen, het voornaamste effect niet is dat de mensheid goed en fatsoenlijk gekleed gaat, maar ontegenzeglijk dat de vennootschappen zich verrijken. Op lange termijn bereiken de mensen alleen dat waarnaar ze streven. Daarom zouden ze beter kunnen streven naar iets hogers, al zouden ze aanvankelijk falen.” – Henry David Thoreau, in Walden.

Thoreau was erg in zijn tijd vooruit, met zijn kritische mening over globalisering en kapitalisme. Hij voorzag al dat de Industriële Revolutie zich alleen maar meer zou gaan uitspreiden en dat de drang naar efficiëntie en winstverrijking alleen maar meer de boventoon zou gaan voeren in de (mode)wereld. En wat had-ie gelijk! Ik vind het belangrijk om stil te blijven staan bij het feit dat de grote bedrijven veelal niet bestaan om consumenten gelukkig te maken, maar hun onzekerheden gebruiken om hun eigen zakken te vullen. We hóeven al die spullen niet te kopen, en als we heel eerlijk zijn naar onszelf, weten we vaak ook wel dat het ons niet gelukkig gaat maken. 

Quotes uit Walden (Aanrader! o.a. verkrijgbaar bij bol.com)
Fotocredits: Angela de Vlaming, duurzame fotograaf en een aanrader om mee te werken 🙂
De andere foto’s zijn eigendom van When Sara Smiles en mogen alleen met nadrukkelijke toestemming worden gebruikt.